آشنایی با شرایط نگهداری گل بنفشه آفریقایی

بنفشه آفریقایی سرده‌ای شامل شش گونه از گیاهان گل‌دار چندساله در راستهٔ لب‌گلی‌ها (Lamiales) و تیرهٔ ژسنریاسه (Gesneriaceae) است که بومی تانزانیا و مناطق هم‌جواز جنوب شرقی کنیا، با تمرکز در کوهستان‌های انگورور می‌باشد.درادامه مطلب زیر با شرایط نگهداری این گل آشنا خواهیم شد.

بنفشه افریقایی هم مثل هر گیاه دیگری به مجموعه ای از عوامل برای رشد و نمو بهینه نیاز دارد که از این میان می توان به نور، دما، آب، موادغذایی، و محیط کشت اشاره کرد.

نور:
عمل فتوسنتز به عنوان سیستم تولید انرژی منحصر به فرد گیاهان در حضور نور صورت می گیرد، ازین رو نور را می توان اساسی ترین فاکتور رشد گیاه دانست.
در مورد میزان نیاز بنفشه افریقایی به نور عقاید ضد و نقیض فراوان است و این می تواند دلایل زیادی داشته باشد. بنفشه افریقایی در نور به نسبت کم به خوبی رشد می کند ولی برای گلدهی نیاز به شدت نور بیشتر دارد.
در صورت استفاده از نور طبیعی، نور ملایم صبحگاهی از یک پنجره رو به شرق می تواند مفید باشد، در زمستان نور پنجره رو به جنوب نیز به همان اندازه ملایم و مفید خواهد بود. در تابستان می توان با افزایش فاصله گیاهان از پنجره جنوبی ، از تابش مستقیم آفتاب جلوگیری کرده و نور خوبی برای گیاهان فراهم کرد.
بنفشه افریقایی از معدود گیاهانی ست که زیر نور مصنوعی لامپ ها نیز به خوبی نور طبیعی ( حتی به عقیده برخی بهتر از نور طبیعی! ) رشد و نمو می کند. استفاده از نور مصنوعی فلوئورسنت سفید (cool white) بهتر از سایر انواع لامپ هاست. به طور معمول لامپهای لوله ای فلوئورسنت را در فاصله ی ۳۰ سانتی متری از سطح گیاهان (عرض ۱۲۰ سانتی متری) نصب می کنند تا شدت نوری معادل ۶۰۰ فوت کندل حاصل شود. آزمایش نشان داده که بنفشه افریقایی در شرایط ۲۴ ساعت روشنایی مداوم با نوری به شدت ۴۰۰ فوت کندل به خوبی رشد و نمو می کند. به طور کلی بنفشه افریقایی برای گلدهی طولانی به ۱۲ تا ۱۶ ساعت روشنایی در شبانه روز – برحسب نوع رقم- نیاز دارد. معمولا رقم هایی با برگهای تیره تر و گلهای پُرپَر به روشنایی بیشتر نیاز دارند.
از آنجا که گرد و غباری که بر برگ ها می نشیند میزان نور دریافتی گیاه را می کاهد باید سعی کنیم همواره برگ ها را تمیز نگه داریم.
در کل بهترین راه برای تعیین کفایت میزان روشنایی این است که چگونگی رشد گیاهان را مورد توجه قرار دهیم. اگر دمبرگ ها بیش از حد بلند و کشیده و متمایل به سمت بالاست و برگها رنگ سبز تیره داشته و گیاه خیلی کم گل می دهد نشانه کمبود روشنایی است. هنگامی که رنگ برگ ها روشن شده و به زردی می گراید نشانه ی زیادی نور است، در شدت نور خیلی زیاد لکه های سوختگی روی برگ ها بروز خواهد کرد.

دما:
دمای مناسب برای پرورش بنفشه افریقایی ۱۸ تا ۲۶ درجه سانتی گراد است. در ۲۵ درجه بنفشه افریقایی به خوبی رشد و نمو کرده و گل فراوان می دهد ولی گلبرگ ها به نسبت کوچک و رنگ پریده می شوند. اگر دما از ۱۸ درجه کمتر شود رشد و نمو کاهش یافته و احتمال بروز سفیدک(نوعی بیماری قارچی شبیه به پودری سفیدرنگ روی برگ ها) زیاد می شود.و برگ ها به سمت پایین خم شده و شکننده می شوند. کمترین دمای قابل تحمل برای گیاه در زمستان ۱۳ درجه است. این گیاه برعکس اغلب گیاهان هرچه دمای شبانه گرمتر و دمای روزانه خنک تر باشد ( ثبات و عدم اختلاف میزان درجه حرارت در طول شبانه روز) بهتر رشد و نمو می کند. اگر دمای روزانه بالاتر از ۲۹ درجه باشد باعث تحریک گلدهی زودهنگام و ضعیف شدن گیاه می شود. حداکثر دما برای این گیاه ۳۲ درجه است.

آبیاری:
محیط کشت بنفشه افریقایی باید مرطوب باشد ولی در حالت غرقاب قرار نگیرد. برای آبیاری متداول ترین روش این است که زیرگلدانی را پر از آب کرده و گلدان را در آن قرار می دهیم تا آب از سوراخ های ته گلدان به سمت بالا حرکت کند. پس از مرطوب شدن سطح خاک ( تقریبا بعد از حدود نیم تا حداکثر یک ساعت) در صورت باقی ماندن آب در زیرگلدانی باید آب اضافی را خالی کرد.
آبیاری از بالا برای بنفشه افریقای مناسب نیست زیرا ریزش آب روی برگ ها باعث پوسیدگی و رشد قارچ می شود. از طرفی آبیاری مداوم از پایین موجب تجمع نمک و املاح در سطح خاک و اطراف طوقه گیاه خواهد شد که اگر میزان نمک افزایش یابد موجب آسیب گیاه و درنهایت پوسیدگی طوقه می شود.به خصوص اگر کیفیت آب آبیاری مناسب نباشد. برای جلوگیری از این حالت می توان هرازگاهی آبیاری را از بالا ولی با دقت و جلوگیری از خیس شدن برگ ها – به خصوص عدم تجمع قطرات آب در قسمت مرکزی رشد گیاه- انجام داد.
ریشه های بنفشه افریقایی به تجمع نمک بسیار حساس است . در صورت استفاده از آب شور (وجود املاح زیاد) یا عدم دقت در استفاده از کودهای شیمیایی و تجمع نمک در خاک، گیاه توانایی جذب آب را نخواهد داشت ازین رو علی رغم آبیاری و خیس بودن بستر کاشت، گیاه علایم پژمردگی را نشان داده و در نهایت از بین خواهد رفت ( به اصطلاح گیاه در اثر املاح زیاد می سوزد).
برای آبیاری بنفشه افریقایی باید از آب ولرم ( هم دمای اتاق) استفاده کرد زیرا آب سرد موجب ایجاد شوک و فروافتادن گل ها و ایجاد لکه هایی روی برگ ها می شود. اگر یک شب قبل از آبیاری ظرف آب را در اتاق نگه داری کنیم دمای آن متعادل شده از طرفی کلر موجود در آب خارج می گردد زیرا کلر اضافی موجود در آب آبیاری برای بنفشه افریقایی زیان آور است.
دقت در آبیاری یکی از نکات مهم برای داشتن گیاهانی سالم و با رشد و گلدهی مطلوب است. در فاصله ی دو آبیاری بهتر است قدری سطح خاک خشک شود نه کاملا خشک. حدودا هر۵،۶ روز یکبار زمان مناسبی برای آبیاری است، البته فاصله دو آبیاری، به اندازه گیاه، اندازه گلدان، دما و رطوبت نسبی محیط و نوع محیط کشت گیاه نیز بستگی دارد.
به طور کلی ایجاد شرایط نسبتا پایدار با نوسانات کم از لحاظ رطوبت و دما برای داشتن گیاهانی با رشد و گلدهی مطلوب و بهینه لازم است.

موادغذایی( کود):
از آنجایی که محیط کشت بنفشه افریقایی فاقد خاک ( رس) است تقریبا هیچ گونه مواد غذایی برای رشد گیاه ندارد ازین رو همواره در آب آبیاری از محلول کود مناسب استفاده می کنیم.
نیازهای همه ی گیاهان به هنگام رشد با زمان به گل نشستن متفاوت است. رشد و نمو( تولید گل و بذر) دوفرآیند جداگانه و مخالف هم هستند ازین رو نباید انتظار داشت که گیاه همزمان بیشترین رشد را داشته و نیز بیشترین میزان گل را بدهد. بنفشه افریقایی در جوانی به کود با مقدار نیتروژن بالا، و هنگام گلدهی به نیتروژن کم و فسفر و پتاسیم بالا نیاز دارد.
در بازار کودهای مخصوص رشد و گلدهی بنفشه افریقایی به صورت جداگانه موجود و قابل دسترس است. نکته قابل توجه در استفاده از تمام کودهای شیمیایی رعایت دُز مصرف است.( به دلیل مشکلات ناشی از تجمع املاح همان گونه که دربالا اشاره شد) هیچ گاه کود را به میزان بیش از حد توصیه شده روی بسته به کار نبرید. بهتر است میزان کود محلول در آب را کاهش داده در عوض دفعات استفاده را افزایش دهید.
هیچ گاه هنگامی که بستر کاملا خشک و گیاه تشنه است به آن کود ندهید زیرا ممکن است ریشه های گیاه توانایی جذب آب را نداشته و آسیب ببیند.

محیط کشت:
تهیه آمیخته خاکی مناسب برای بنفشه افریقایی بسیار مهم است. همان گونه که می دانیم بنفشه افریقایی در خاک نمی روید بلکه در آمیزه ی سبکی از مواد آلی درشت بافت رشد می کند که در کف جنگل های انبوه و در شکاف صخره ها گرد می آید.
مخلوط خاکی مناسب باید زهکش و تهویه مناسبی داشته درعین حال توانایی نگهداری آب کافی را داشته باشد. برای این منظور عموما از ترکیب پیت موس و پرلیت به نسبت مساوی استفاده می شود. (طبق تجربه شخصی کوکوپیت هم به جای پیت موس یا مخلوط با آن قابل استفاده است). ترکیب های مخصوص کشت بنفشه افریقایی به صورت تجاری نیز در بازار قابل دسترسی ست. PH  محیط کشت باید ۵.۸ تا ۶.۵ باشد. به دلیل وجود پیت دراین ترکیب، خاک بنفشه افریقایی عموما اسیدی ست. برای افزایش پی اچ می توان از پوست تخم مرغ استفاده کرد. به این صورت که پوست تخم مرغ را در آبی که برای بنفشه افریقایی کنار می گذاریم به مدت یک شب خیسانده، و یا آن را خرد کرده به صورت پودر درآورده به میزان یک فنجان برای یک فوت مکعب ( حدودا ۲۷ لیتر) خاک به کار می برند. به این ترتیب کلسیم مورد نیاز گیاه نیز تامین خواهد شد. البته آهک زیاد هم محیط کشت را قلیایی می کند که برای بنفشه افریقایی مثل اکثر گیاهان مناسب نیست. بهترین پی اچ برای رشد بنفشه افریقایی اندکی اسیدی یعنی حدود۶.۵ است زیرا این گیاه خود را به پی اچ آب باران سازش داده است.
به عنوان یک نکته در پرورش بنفشه افریقایی، بهتر است از گلدان های پلاستیکی جهت کاشت استفاده کنید. استفاده از گلدان های سفالی و سرامیکی به دلیل مشکلات ناشی از تجمع نمک و شوک سرما برای ریشه های حساس بنفشه افریقایی مناسب نیست.

در نهایت بنفشه افریقایی به دلیل مقاومت به خشکی، گرمی هوا و سایه ( نورکم) یکی از گیاهان ایده آل برای نگه داری در آپارتمان است. البته برای پرورش آن باید ۳ شرط دمای یکنواخت، رطوبت مناسب، و محیط کشت مساعد را فراهم کرد.