مرزه گیاهی است یکساله از تیره نعناعیان دارای ساقه‌های متعدد و به رنگ مایل به قرمز است که به حالت وحشی در اروپای جنوبی و آسیا (از جمله ایران) به فراوانی می‌روید.درادامه مطلب زیر با خواص مرزه آشنا شوید.
مرزه (Summer savoury) كه از گياهان خانواده نعناع به شمار مي رود، در فاصله ماه‌هاي تير تا شهريور در ايران به گل مي نشيند.
مرزه گياه چند ساله اي است كه بومي مديترانه شرقي و جنوب غربي آسياست.
قسمت هاي هوايي به انضمام برگ ها که در بعضي مواقع، فقط قسمت هاي فوقاني گل دار جمع آوري مي گردد، به صورت خوشه اي دسته شده و يا بر روي قاب هاي چوبي پهن كرده و در سايه و با حرارت مصنوعي كمتر از ۴۰ درجه سانتي گراد خشك مي شوند.
برگهاي آن نرم و متقابل و تقريبا بدون دمبرگ و باريک و نوک تيز و پوشيده از کرک و داراي تارهاي غدهاي فراوان اسانس دار است.
فرآوري
اسانس مرزه از تقطير با بخار آب از برگ ها و سرشاخه هاي برگدار حاصل مي شود. اين اسانس مايعي بي رنگ و يا مايل به زرد و داراي عطر و بوي تند و زننده اي و با مزه اي كه طعم فلفل را به ياد مي آورد، مي باشد.
اين گياه داراي ۰/۸ تا ۱/۵درصد اسانس به همراه تانن، رزين و موسيلاژ مي باشد. اسانس مرزه درصنايع غذايي كاربرد دارد.
کاربرد مرزه
اسانس گياه مرزه داراي طبيعت گرم و اثرات تقويت کننده معده، تسهيل كننده عمل هضم، ضد نفخ و مُدر ( ادرار آور ) است.
براي معالجه اسهال بسيار مناسب است و يک ضدعفوني كننده قوي مي باشد.
اين گياه را به عنوان چاشني و ادويه به همراه لوبيا، سالاد فصل، خيار، ماهي، گوشت، كالباس و سوسيس مصرف مي کنند.
دارويي به نام تيميان Thymian در داروخانه هاي كشور وجود دارد كه از گياه مرزه، آويشن، رازيانه و اكاليپتوس تهيه مي شود و داراي اثرات ضد سرفه و خلط آور مي باشد.
اين گياه در ايران جزو سبزيهاي خوراکي است و به صورت خام و پخته در غذاها مصرف ميشود.
داراي خاصيت بادشكن و همچنين دافع كرم مي باشد.
به صورت دم كردني در رفع گرفتگي معده و روده موثر مي باشد.
كشف تركيبات ضد درد در گياه مرزه
تحقیقات نشان مي دهد چهار تركيب شيميايي ضد درد در گياه مرزه وجود دارد.
گياهي كه در اين تحقيق استفاده شده با نام علمي(Satureja hortensis ) “ساتوريا خوزستانيكا” شناخته مي شود كه محل رويش طبيعي آن در استان‌هاي خوزستان و لرستان است و در گويش محلي به نام “مرزه خوزستاني” شناخته مي شود.
رويش مرزه خوزستاني نه تنها در اين استان، بلكه در ساير استان‌هاي جنوبي تا ميانه ايران نيز وجود دارد.
آن چه در تحقيق جديد به آن اشاره شده وجود تركيبات شيميايي با خواص ضد التهابي و ضد درد در نمونه‌هايي از گياه است كه نه به شكل وحشي، بلكه به صورت دستي كاشته شده‌اند.
پيش از اين به خواص ۲ تركيب از ۴ ?تركيب شيميايي موجود در قسمت برگ و ساقه مرزه اشاره شده بود. اين دو تركيب عبارتند از: بتا سيتروزول و اسيد اورسوليك. به عنوان مثال تركيب بتا سيتروزول كه در بادام زميني نيز وجود دارد، منجر به توقف رشد غده پروستات در حيوانات آزمايشگاهي مي شود.
همچنين گزارش‌هاي متعددي مبني بر اثر ضد التهابي اسيد اورسوليك براي درمان سوختگي ها و نيز اثر بازدارندگي آن بر رشد تومورها منتشر شده است.
خواص ضد التهابي اسيد اورسوليك منجر به استفاده وسيع از اين تركيب در صنايع آرايشي شده است.
تا كنون گزارش‌هاي مختلفي درباره وجود انواعي از روغن‌هاي ضروري در اين گياه به چاپ رسيده است.
علاوه بر اين، سه گزارش علمي مختلف در ايران در فاصله سال‌هاي ۲۰۰۳ تا ۲۰۰۵ ميلادي، به خواص ضد التهابي و ضد ميكروبي اين گياه اشاره كرده اند.
در بين مصارف بومي از گياه مرزه در ايران مي توان به استفاده از آن براي تسکين دندان درد اشاره کرد.
تاثير مرزه در درمان دردهاي عصبي
مصرف مرزه در درمان دردهاي عصبي و نرمي استخوان تاثير دارد.
به گزارش ايسنا، اگر روزانه ۱۰۰ گرم مرزه در ۵۰۰ گرم آب جوشانده شود و تا ۵ روز مصرف گردد، علاوه بر اين كه باعث تقويت معده مي شود، در رفع زخم روده نيز موثر است.
همچنين حمام ( بُخور ) جوشانده برگ هاي گياه مرزه در رفع دردهاي روماتيسمي ، عصبي و نرمي استخوان نيز موثر است.
اثرات ضد انعقادي خون گياه مرزه
محققان تاثير گياه مرزه را بر افزايش فعاليت فاکتورهاي انعقادي خون در حيوانات آزمايشگاهي نشان دادند.
تحقيقات اين پژوهشگران نشان مي دهد که مصرف سه بار در روز گياه مرزه و هر بار به ميزان ۵۰ ميلي گرم به ازاي هر کيلوگرم وزن بدن، موجب افزايش پروترومبين (PT) و پارشيال پروترومبين (APTT) فعال شده مي گردد که هر دو از فاکتورهاي انعقادي خون مي باشند.
کاهش چربي خون
يک طرح تحقيقاتي که در آزمايشگاه مركز تحقيقات گياهان دارويي لرستان به مدت يك سال انجام شد، نشان داده است که گياه “مرزه” با نام علمي “ساتوريا خوزستانيكا” اگر درست مصرف شود، مانند داروهاي شيميايي ميزان چربي خون را در بدن انسان كاهش مي دهد.
لازم است پژوهشگران گياه را پس از تبديل به پودر، به شكل كپسول خوراكي درآورند تا براي كنترل چربي خون افراد بيمار از آن استفاده کنند.
گياه مرزه ، وزن را کاهش مي دهد
پژوهشگران دانشگاه علوم پزشكي لرستان با بررسي گروهي از افراد چاق دريافتند، افرادي كه از رژيم غذايي كم كالري همراه با مكمل گياهي حاوي مرزه استفاده مي كنند، در كاهش وزن خود موفق تر از افرادي هستند كه فقط رژيم غذايي كم كالري مصرف مي كنند. پژوهشگران با توجه به نتايج اين بررسي كه در مجله پزشكي دانشگاه علوم پزشكي تبريز منتشر شد، براي كاهش وزن، رژيم غذايي كم كالري همراه با مكمل گياه مرزه را توصيه مي كنند.
